- Nếu có căn cứ về các yếu tố cấu thành giá, có khiếu nại từ người tiêu dùng, có sự phản ánh của dư luận và các cơ quan báo chí về việc giá bán các mặt hàng tại các công ty đa cấp đang cao ở mức phi lí thì các cơ quan quản lí nhà nước có thể yêu cầu các công ty kinh doanh đa cấp phải điều chỉnh mức giá bán hàng của các công ty này hay không?

Thực tế hiện nay, không có quy định nào quy định về mức giá bán hàng hóa của các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp. Bởi lẽ mục đích trong kinh doanh là tìm kiếm lợi nhuận và các bên “thuận mua vừa bán”. Do đó, pháp luật không cấm các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp nói riêng bán hàng hóa với mức giá cao trừ những trường hợp kinh doanh những hàng hóa thuộc doanh mục hàng hóa được Nhà nước bình ổn giá theo từng thời kỳ theo quy định của Luật giá.

Tuy nhiên, đứng ở góc độ người tiêu dùng thì việc các doanh nghiệp này bán hàng với mức giá cao gấp nhiều lần (thậm chí là hàng chục lần) thì hoàn toàn bất lợi và phương hại đến lợi ích của người tiêu dùng. Luật giá 2012 cũng đã quy định người tiêu dùng có quyền “Lựa chọn, thỏa thuận và góp ý về giá khi mua hàng hóa, dịch vụ”.

Do đó, những người tiêu dùng trước hết phải là những người tiêu dùng thông thái, phải biết lựa chọn những hàng hóa với chất lượng và mức giá cả phù hợp trên cơ sở am hiểu những thông tin thị trường, hàng hóa mà mình có nhu cầu. Và người tiêu dùng cũng có thể tự mình hoặc thông qua các tổ chức xã hội bảo vệ người tiêu dùng để thông tin, kiến nghị đến Uỷ ban nhân dân các cấp, Bộ Công thương về việc việc các doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa theo phương thức đa cấp bán hàng hóa với giá “trên trời” phương hại đến quyền và lợi ích của người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, đối với doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa nói chung và doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa theo phương thức đa cấp nói riêng, Luật giá và Luật bảo vệ người tiêu dùng đều quy định là phải niêm yết và công khai giá hàng hóa, đồng thời các doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa theo mô hình đa cấp khi kí hợp đồng với người tham gia bán hàng đa cấp phải có sự thể hiện giá bán trong hợp đồng. Do đó, chính việc niêm yết, công khai về giá cả hàng hóa bán ra sẽ giúp cho người tiêu dùng đảm bảo quyền lợi của mình bằng việc cân nhắc giá cả khi mua hàng.

Và trong những lần sửa đổi, bổ sung nghị định và quản lý việc kinh doanh hàng hóa theo phương thức đa cấp sắp tới, cần thiết phải xem xét bổ sung quy định về mức giá bán của hàng hóa cũng như những chế tài đối với hành vi vi phạm về giá để tạo hành lang pháp lý cho các doanh nghiệp bán hàng đa cấp tuân thủ và để hướng tới mục tiêu xây dựng một môi trường kinh doanh đa cấp lành mạnh và bảo đảm được quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.

-Phóng viên: Các cơ quan quản lí nhà nước có động thái cụ thể nào để điều chỉnh các qui định về quản lí hoạt động bán hang đa cấp nhằm hạn chế những lỗ hổng dẫn tới đa cấp biến tướng, lừa đảo hay không?

Luật sư Hậu: Để khắc phục những hạn chế, bất cập về quy định pháp luật trong hoạt động kinh doanh bán hàng đa cấp thì mới đây Bộ Công Thương đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 42/2014/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp. Và Dự thảo đã sửa đổi bổ sung những nét chính như là:

Thứ nhất Dự thảo đã mở rộng phạm vi để điều chỉnh hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp nói chung, theo đó áp dụng cho cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Động thái trên đã tạo cơ sở xử lý hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng nhằm thực hiện các hành vi huy động vốn trái phép thời gian qua.

Thứ hai Dự thảo nghị định mới còn đề cập tới vấn đề Doanh nghiệp kinh doanh đa cấp cần phải xuất hóa đơn bán hàng cho từng nhà phân phối, khách hàng, yêu cầu này để đảm bảo quyền lợi của nhà phân phối, khách hàng trong trường hợp có yêu cầu doanh nghiệp mua lại hàng, trả lại tiền.

Thứ ba Quy định việc thanh toán hoa hồng, tiền thưởng cần phải thực hiện thông qua chuyển khoản.

Thứ tư quy định của Dự thảo không cho phép doanh nghiệp bán hàng đa cấp tổ chức các hoạt động trung gian thương mại phục vụ mạng lưới bán hàng đa cấp. Quy định này nhằm nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp bán hàng đa cấp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan chức năng trong việc truy trách nhiệm đối với doanh nghiệp bán hàng đa cấp khi có sai phạm xảy ra.

Với những quy định trên, tôi tin rằng khi được thông qua và có hiệu lực, Nghị định sẽ tạo ra một hành lang pháp lý cụ thể để xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, đồng thời hạn chế những lỗ hổng dẫn tới đa cấp biến tướng, lừa đảo như hiện nay.

- Căn cứ vào các Nghị định 42/2014/NĐ-CP của Chính phủ về Quản lí hoạt động bán hàng đa cấp; căn cứ vào Luật Giá; căn cứ vào Luật Cạnh tranh; Luật Bảo về Người tiêu dùng, nhiều chuyên gia kinh tế nhân định việc Cục Quản lí Cạnh tranh có thể kiểm soát hiệp thương giá bán các mặt hàng tại các công ty kinh doanh đa cấp là hoàn toàn khả thi vì kinh doanh bán hàng đa cấp là ngành đặc thù, có tính chất độc quyền, ảnh hưởng nhiều tới quyền lợi của người tiêu dùng. Quan điểm của này đúng hay sai?

Vì bản chất của nền kinh tế thị trường là Nhà nước sẽ để các doanh nghiệp tự do trong hoạt động kinh doanh dựa trên tinh thần tuân thủ những quy định của pháp luật. Do đó, các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp bán hàng đa cấp nói riêng có quyền tự quyết định giá bán hàng hóa dựa theo quy định của Luật giá, Luật cạnh tranh và các văn bản pháp luật có liên quan. Tùy theo giai đoạn và những biến động về kinh tế xã hội mà nhà nước sẽ ban hành những chính sách về định giá, bình ổn giá, hiệp thương về giá và kiểm tra yếu tố cấu thành giá. Theo quy định của Luật giá thì việc hiệp thương về giá chỉ được áp dụng đối với những hàng hóa sau:

Thứ nhất là những hàng hóa Hàng hoá, dịch vụ không thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá;

Thứ hai là hàng hoá, dịch vụ quan trọng được sản xuất, kinh doanh trong điều kiện đặc thù hoặc có thị trường cạnh tranh hạn chế; có tính chất độc quyền mua hoặc độc quyền bán hoặc bên mua, bên bán phụ thuộc nhau không thể thay thế được.

Bên cạnh đó, điều kiện để cơ quan nhà nước có thẩm quyền tổ chức hiệp thương giá đối với những hàng hóa trên là phải có đề nghị của bên mua hoặc bên bán, cả hai bên mua và bán hoặc có yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh.

Hoạt động ban hàng đa cấp là một hoạt động kinh doanh đặc thù nhưng không phải là mọi hoạt động kinh doanh đa cấp đều có tính chất độc quyền.Tùy thuộc vào sự thỏa thuận của doanh nghiệp với nhà sản xuất theo quy định của luật cạnh tranh, luật thương mại mà một doanh nghiệp hoặc một đại lý có tính chất độc quyền hay không.

Hơn nữa Điều 24 Luật giá và các văn bản hướng dẫn quy định thẩm quyền tổ chức hiệp thương giá là bộ tài chính và sở tài chính cùng các đại diện bên mua, bên bán; đại diện của cơ quan quản lý chuyên ngành và cơ quan có liên quan theo yêu cầu của cơ quan tổ chức hiệp thương giá. Kết quả của hiệp thương giá là sự đồng thuận của các bên tham gia trên cơ sở nghiên cứu về tình hình thị trường điều kiện kinh tế xã hội… theo từng giai đoạn chứ không phải là sự kiểm soát một bên của cơ quan nhà nước.

Do đó, theo tôi nhận định trên là chưa đúng.

- Các công ty kinh doanh đa cấp bị rút giấy phép kinh doanh đa cấp khi vi phạm những nội dung nào? Các lỗi vi phạm tại các chi nhánh, văn phòng đại diện, đại lí kí gửi hang hoá tại các địa phương có được thống kê trong hồ sơ xử lí sai phạm của các Công ty kinh doanh bán hang đa cấp hay không?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Nghị định số 42/2014/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp thì Cơ quan cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp trong những trường hợp sau đây:

Thứ nhất, giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, Giấy chứng nhận đầu tư bị thu hồi hoặc hết hiệu lực;

Thứ hai, hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp có thông tin gian dối;

Thứ ba, doanh nghiệp bị xử phạt về một số hành vi vi phạm quy định tại Khoản 1 Điều 5 Nghị định 42/2014/NĐ-CP trong quá trình tổ chức hoạt động bán hàng đa cấp theo quy định của pháp luật;

Thứ tư, doanh nghiệp không triển khai hoạt động bán hàng đa cấp trong thời hạn 12 tháng liên tục kể từ ngày được cấp Giấy Chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp;

Thứ năm, doanh nghiệp không đáp ứng đầy đủ các điều kiện quy định tại Điều 7 Nghị định 42/2014/NĐ-CP trong quá trình hoạt động bán hàng đa cấp;

Thứ sáu, doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động bán hàng đa cấp quá 12 tháng liên tục;

Cuối cùng, doanh nghiệp giải thể, phá sản theo quy định của pháp luật.

Còn về Chi nhánh, văn phòng đại diện, đại lí kí gửi hàng hoá tại các địa phương hoạt động phụ thuộc vào Doanh nghiệp kinh doanh bán hàng đa cấp, bên cạnh đó điểm a, b khoản 2 điều 22 Nghị định số 42/2014/NĐ-CP ngày 14 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp có quy định “Doanh nghiệp bán hàng đa cấp phải Chịu trách nhiệm đối với hoạt động bán hàng đa cấp của người tham gia bán hàng đa cấp được thực hiện tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh của doanh nghiệp; hoặc ngoài trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện và địa điểm kinh doanh của doanh nghiệp, trừ trường hợp hoạt động đó không liên quan đến doanh nghiệp”.

Chính vì vậy, trong trường hợp chi nhánh, văn phòng đại diện, đại lí kí gửi hàng hoá tại các địa phương có hành vi vi phạm thì Doanh nghiệp bán hàng đa cấp sẻ là cơ quan trực tiếp chịu trách nhiệm. đồng thời các vi phạm đó sẻ được thống kê trong hồ sơ xử lí sai phạm của Doanh nghiệp bán hàng đa cấp.

- Xin cảm ơn luật sư Nguyễn Văn Hậu đã tham gia cuộc phỏng vấn!

PV đã dựa trên danh mục các sản phẩm bán hàng đa cấp của Thiên Ngọc Minh Uy do Cục Quản lý Cạnh tranh thuộc Bộ Công Thương cung cấp để đối chiếu về giá bán với các mặt hàng cùng chủng loại, công dụng, xuất xứ thì ra các kết quả tương ứng như sau: quần lót chỉnh hình, xuất xứ Đài Loan, bán tại Thiên Ngọc Minh Uy giá 6,8 triệu - bán ngoài thị trường giá 350 ngàn; máy tạo khí ozone HA 1366 bán tại Thiên Ngọc Minh Uy 11 triệu - ngoài thị trường bán 2,5 triệu; bếp hồng ngoại xuất xứ Trung Quốc bán tại Thiên Ngọc Minh Uy giá 6,4 triệu - bán ngoài thị trường giá 990 ngàn; nồi chiên không khí xuất xứ Trung Quốc bán tại Thiên Ngọc Minh Uy giá 6,6 triệu - bán tại điện máy lazada giá 1,7 triệu; Thực phẩm chức năng viên nang hạt bí đỏ xuất xứ Đài Loan bán tại Thiên Ngọc Minh Uy giá 11 triệu - bán tại bên ngoài thị trường 500 ngàn. Đặc biệt, sản phẩm Ngưu Chương Chi có xuất xứ tại Đài Loan được Thiên Ngọc Minh Uy đăng kí bán với giá 11 triệu đồng - ngoài thị trường bán dao động từ 800 - 1,3 triệu đồng...

Trên thực tế, phóng viên ghi nhận ở thời điểm hiện tại, khi người mua hàng của Thiên Ngọc Minh Uy muốn sở hữu hộp ngưu chương của công ty này, người mua phải bỏ ra số tiền 88,8 triệu, tương ứng với 6 mã hàng. Cần nói thêm, Thiên Ngọc Minh Uy quảng bá Ngưu Chương Chi là thần dược chữa bệnh ung thư trong khi trên thực tế sản phẩm này được cơ quan chức năng khẳng định chỉ là thực phẩm chức năng.

Bộ Công Thương bất lực?
Trao đổi với PV, ông Trịnh Anh Tuấn, Cục Phó Cục Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công Thương) xác nhận: các doanh nghiệp đa cấp khi triển khai các chương trình bán hàng cần đăng kí danh mục hàng hoá, chất lượng, giá cả bán ra và mức hoa hồng cho các đại lí phân phối. Tuy nhiên, về vấn đề quản lí giá bán hàng của các doanh nghiệp đa cấp thì ông Trịnh Anh Tuấn lại cho rằng: "Doanh nghiệp đa cấp muốn bán giá bao nhiêu là quyền của doanh nghiệp".

Đây cũng là quan điểm của Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh khi trả lời báo giới. Không đồng tình với quan điểm này, nhiều chuyên gia nhận định: Việc Bộ Công Thương không quản lý được giá bán ra của các sản phẩm, thả nổi cho các doanh nghiệp đa cấp bán giá trên trời so với giá gốc chính là lỗ hổng lớn nhất để đa cấp biến tướng, lộng hành.

Khi tìm hiểu về lỗ hổng trong kinh doanh đa cấp, PV được PGS Tiến sĩ Trần Văn Nam,Trưởng khoa Luật, Đại học Kinh tế Quốc dân giới thiệu người mà ông Nam cho rằng có hiểu biết sâu sắc về thực trạng kinh doanh đa cấp tại Việt Nam - Tiến sĩ Lê MinhTuấn.

Tiến sĩ Lê Minh Tuấn phân tích: Năm 1999, khi Công ty đa cấp đầu tiên là Amway vào Việt Nam, tôi và nhóm cộng sự của mình được Amway uỷ quyền cho việc tìm hiểu các cơ sở pháp lý cho việc hoạt động bán hàng đa cấp tại Việt Nam. Tuy nhiên, khi đó, nước ta chưa có hàng lang pháp lý cho ngành kinh doanh này.

Tới năm 2005 chúng ta mới có nghị định đầu tiên về đa cấp. Tôi vẫn luôn theo sát các thông tin về hoạt động bán hàng đa cấp tại Việt Nam nhưng không nghĩ nó lại biến tướng như vậy. Nguyên nhân thể có nhiều nhưng căn bản nhất là các công ty đa cấp đã tận dung triệt để lỗ hổng về quản lí giá bán hàng đầu ra để đẩy giá hàng hoá bán hàng đa cấp lên mức cao cắt cổ. Từ đó, họ xây dựng một mức hoa hồng hấp dẫn đánh vào lòng tham của con người.

Lúc này, hàng hoá trong kinh doanh đa cấp không còn tuân theo qui luật cung - cầu, người mua không mua vì nhu cầu thực để tiêu dùng mà chỉ chăm chăm nhìn vào mức hoa hồng trên trời. Các công ty đa cấp nhờ đó mà hút dòng tiền chảy về túi mình.

Trả lời câu hỏi: Bộ Công Thương có thể quản lý được về vấn đề giá bán ra của các sản phẩm thuộc các công ty đa cấp hay không? Tiến sĩ Lê Minh Tuấn cho hay: Ngay từ khi đăng kí các chương trình bán hàng đa cấp, các công ty đa cấp đã phải khai báo về sản phẩm, chứng nhận chất lượng, mẫu mã, mức giá và mức hoa hồng với Bộ Công thương.

Vì vậy, từ lúc duyệt hồ sơ Bộ Công Thương đã có thể quản lý các vấn đề về giá cả hàng hoá bán ra của các công ty đa cấp rồi. Bộ Công Thương hoàn toàn có thể phối hợp với ngành hải quan để có số liệu về giá cả nhập vào. Sau đó, khi doanh nghiệp bán hàng đa cấp nộp chương trình bán hàng đa cấp lên Bộ Công Thương để xin phê duyệt thì cơ quan này có quyền yêu cầu doanh nghiệp giải trình về mức giá bán hàng mà doanh nghiệp xin phê duyệt dựa trên các căn cứ nào, có hợp lí hay không để từ đó đồng ý hoặc bác bỏ.

"Đây là ngành kinh doanh đặc thù, có điều kiện nên các cơ quan quản lí nhà nước có quyền điều chỉnh về giá và chính sách kinh doanh sao cho phù hợp với lợi ích của doanh nghiệp, người dân và xã hội. Tại Trung Quốc, đã có thời các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp lộng hành, tàn phá nền kinh tế nên chính quyền nước này đã mạnh tay dẹp bỏ ngành kinh doanh đa cấp", ông Lê Minh Tuấn cho biết.

Đồng tình với quan điểm trên, GS Đỗ Đức Bình, Đại học Kinh tế Quốc dân cho hay: "Các cơ quan nhà nước cần phải quản lí về giá bán ra đối với ngành kinh doanh đa cấp kiểu biện chứng. Họ phải so sánh giá đầu vào và đầu ra nếu có chênh lệch quá lớn, quá vô lí thì cần điều chỉnh luôn, không phải ngẫu nhiên mà nhà nước đưa ra một hành lang pháp lí riêng để quản lí hoạt động bán hàng đa cấp. Thực trạng đa cấp lừa đảo như vừa qua theo tôi lỗi lớn là của các cơ quan quản lí nhà nước lỏng quá, các địa phương thì thờ ơ để cho bà con bị lừa. Lừa cả hơn tín dụng đen thế này thì chết!".

Trả lời báo giới về vấn đề giá bán các sản phẩm trong kinh doanh đa cấp cao phi lí gấp nhiều chục lần so với giá gốc, Cục Quản lý giá - Bộ Tài Chính đưa ra quan điểm: Nếu các công ty đa cấp bán hàng độc quyền với giá cao phi lý (gấp nhiều chục lần so với giá nhập) vi phạm Điều 14 Luật Cạnh tranh quy định cấm doanh nghiệp dùng vị thế độc quyền thực hiện các hành vi lạm dụng vị trí độc quyền, trong đó có hành vi bán hàng với mức giá cao phi lí (gấp nhiều chục lần so với giá nhập).

Ngoài ra, 3 cơ sở kinh doanh hàng đa cấp khác là Thiên Ngọc VI, Thiên Ngọc 12 và Thiên Ngọc IV có một số sai phạm nhưng do nằm ngoài phạm vi xử lý của Sở nên đã làm văn bản chuyển ra Cục Quản lý Cạnh tranh - Bộ Công Thương để có hướng xử lý, xử phạt.

Cụ thể, tại cơ sở Thiên Ngọc đã vi phạm kinh doanh hàng hóa nhập khẩu có nhãn gốc bằng tiếng nước ngoài nhưng không có nhãn phụ bằng tiếng Việt; kinh doanh hàng hóa có nhãn nhưng thông tin không đúng bản chất, không đúng sự thật về hàng hóa đó; không thực hiện khám sức khỏe định kỳ cho đối tượng thuộc diện phải khám sức khỏe định kỳ (5 người).

Tháng 11/2015, đoàn kiểm tra liên ngành 389 tỉnh Vĩnh Long tiến hành kiểm tra 6 cơ sở bán hàng đa cấp thuộc Công ty TNMU trên địa bàn toàn tỉnh Vĩnh Long.

Các cơ sở này đều vi phạm các lỗi như: Hàng hóa không hóa đơn chứng từ, nhãn hàng hóa sai qui định, báo cáo hàng nhập xuất không khớp và báo cáo doanh số người tham gia không trung thực có dấu hiệu trốn thuế; không thông báo với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định trước khi thực hiện khuyến mãi; sản phẩm mỹ phẩm ra thị trường kê khai không trung thực các nội dung đã cam kết trong phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm; sản phẩm mỹ phẩm ghi nhãn không đầy đủ nội dung theo quy định của pháp luật

Tháng 3/2016, tại Gia Lai, Chi Cục Quản lý Thị trường Gia Lai được sự ủy quyền của Cục Quản lý Cạnh tranh đã xử phạt 240 triệu đồng với các cơ sở của TNMU tại địa phương này với các lỗi vi phạm là kinh doanh hàng hóa có điều kiện (thực phẩm chức năng) nhưng không có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh theo quy định; không tuân thủ quy định trong quy tắc hoạt động và chương trình bán hàng đa cấp đã đăng ký với cơ quan có thẩm quyền;

Tháng 4/2016, tại Quảng Ninh, cơ quan chức năng tỉnh Quảng Ninh đã kiểm tra bất thường chi nhánh Công ty đa cấp TNMU tại tòa nhà Licogi (phường Hồng Hải, TP Hạ Long) và cơ sở Ngọc Thái - Móng Cái thuộc Công ty TNHH TNMU. Quá trình kiểm tra, cơ quan chức năng phát hiện nhiều sai phạm như:

Tại kho hàng của cơ sở Ngọc Thái - Móng Cái còn tồn 56 mặt hàng nằm trong danh mục hàng hóa bán hàng đa cấp và 10 hộp viên Ngưu chương chi số 1 có dán tem phụ và dán bổ sung, sửa chữa sai lệch về thông tin hàng hóa, về đối tượng sử dụng.

Đồng thời, cơ sở này chưa xuất trình được hồ sơ bán hàng của cơ sở; danh mục người tham gia bán hàng đa cấp, thông tin về số lượng, loại hàng hóa, trị giá hàng hóa, thời gian, hóa đơn mua bán hàng hóa; hoa hồng trả thưởng, lợi ích kinh tế; thẻ thành viên của người tham gia bán hàng đa cấp tại địa điểm hoạt động kinh doanh.

Trong năm 2015, TP Đà Nẵng kiểm tra 11 cơ sở bán hàng đa cấp của TNMU thì có đến 10 cơ sở vi phạm. Đa số các cơ sở vi phạm về nhãn hàng hóa và không có giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm. Tổng số tiền xử phạt trong năm 2015 là 118,5 triệu đồng.

Tại các địa phương như Vĩnh Phúc, Thái Bình, Hà Tĩnh, Thanh Hóa.. khi tiến hành thanh, kiểm tra hoạt động bán hàng đa cấp tại các cơ sở của TNMU đều phát hiện các dấu hiệu sai phạm.

Nhưng vẫn bình an
Cuối tháng 3/2016, ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công Thương kí quyết định thành lập đoàn kiểm tra liên ngành về việc chấp hành pháp luật tại 7 công ty kinh doanh đa cấp. Cụ thể, kiểm tra 7 công ty, gồm Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, Công ty TNHH Unicity Maketing Việt Nam, Công ty TNHH Amway Việt Nam, Công ty cổ phần Tập đoàn Liên kết Việt Nam, Công ty cổ phần Liên kết Tri thức, Công ty cổ phần Liên Minh tiêu dùng Việt Nam, Công ty TNHH Nhượng quyền Thăng Long.

Theo dự kiến, giữa tháng 5/2016, đoàn thanh tra sẽ đưa ra kết luận thanh tra. Tuy nhiên, ngay từ đầu tháng 4/2016, một tài liệu quan trọng là Biên bản Kiểm tra tại TNMU của đoàn công tác đã được tiết lộ. Theo đó, đoàn kiểm tra này bắt đầu hoạt động kiểm tra tại TNMU từ ngày 24/3 đến ngày 26/3 với nhiều nội dung kiểm tra như: Hồ sơ pháp lý của Thiên Ngọc Minh Uy về bán hàng đa cấp; các nhóm hàng; kết quả kinh doanh đa cấp; thực hiện nghĩa vụ ngân sách; và cuối văn bản của đoàn kiểm tra này có phần nhận xét của đoàn kiểm tra.

Điều đáng nói là những nội dung kiểm tra trên đều cho ra những số liệu và tư liệu rất "sạch" về TNMU. Đoàn kiểm tra cũng đưa ra ý kiến nhận xét có phần: "Công ty đã thực hiện quy định của pháp luật về kinh doanh đa cấp".

Chính những nhận xét này đã gây bão trong dư luận khi hàng loạt các cơ quan báo chí đã đưa tin với nội dung: Bộ Công Thương không phát hiện sai phạm tại TNMU. Trước phản ứng của dư luận, lãnh đạo Cục Quản lý Cạnh tranh nhanh chóng lên tiếng đính chính lại thông tin việc chưa có kết luận cuối cùng về việc thanh kiểm tra tại TNMU.

Tính đến nay, gần 9 tháng đã trôi qua kể từ thời điểm thành lập đoàn kiểm tra về 7 công ty đa cấp. Tuy nhiên, kết quả thanh tra về TNMU vẫn bặt tăm. Trong thời gian này, nhóm PV tiếp nhận hàng trăm các trường hợp người tham gia tố giác sai phạm của TNMU và hầu hết những tư liệu mà nhóm PV thu thập được đều thể hiện những lời tố giác trên là có cơ sở.

Mặt khác, cũng trong thời gian bị thanh tra này, PV ghi nhận được rất nhiều tư liêu thể hiện các dấu hiệu rõ ràng về sai phạm trong kinh doanh đa cấp diễn ra tại TNMU như: dụ dỗ rất nhiều sinh viên bằng quyền lợi ảo, đưa sinh viên đi vay nặng lãi để tham gia vào kinh doanh đa cấp; các hành vi có dấu hiệu của tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản khi nhiều người tham gia kí hợp đồng bán hàng đa cấp tại TNMU bị các đối tượng tại TNMU lập hồ sơ giả mạo để rút tiền của mình thông qua hình thức hủy hợp đồng.

Nhóm PV đã nhiều lần liên hệ cung cấp thông tin về các tư liệu chứng minh rất nhiều sai phạm của TNMU với Cục Quản lý Cạnh tranh và đề nghị Cục Quản lý Cạnh tranh xem xét những tư liệu này.

Làm việc với PV, ông Trịnh Anh Tuấn, Cục Phó Cục Quản lý Cạnh Tranh (Bộ Công Thương) cho hay: Cục Quản lý Cạnh tranh đang gửi công văn yêu cầu Sở Công Thương và Chi cục Quản lý Thị trường các tỉnh cung cấp hồ sơ xử lý sai phạm của TNMU từ các địa phương về để thống kê. Tuy nhiên, các sai phạm này chủ yếu có giá trị tham khảo vì mỗi hành vi chỉ bị xử lý 1 lần.

Nhiều chuyên gia pháp lý nhận cho rằng: Khi công ty TNMU bị xử phạt tại nhiều địa phương thì Bộ Công Thương hoàn toàn có thể thống kê lại các lỗi vi phạm, các lần xử phạt này để xem xét việc rút giấy phép đăng kí kinh doanh bán hàng đa cấp với công ty này theo qui định của pháp luật. Nếu Bộ Công Thương không quan tâm tới các hồ sơ xử lý sai phạm từ cơ quan thuộc ngành dọc của mình tại các địa phương thì rõ ràng Bộ này đã bỏ quên những “cánh tay” nối dài rất hữu hiệu của mình.

Phóng viên cũng đề nghị Cục Quản lý Cạnh tranh cung cấp hồ sơ xử lý sai phạm tại các công ty đa cấp vừa bị rút giấy phép để dư luận có thể so sánh các lỗi của 4 công ty đa cấp này phạm phải so với các lỗi mà Thiên Ngọc Minh Uy đã bị xử lý tại các địa phương nhưng đại diện Cục Quản lý Cạnh tranh từ chối yêu cầu này.

Buổi khám tay bo diễn ra chừng 30 phút, "bệnh nhân" Khiết được đưa về gặp cô gái tên Hoa. Lúc này, Hoa nhanh chóng đưa ra kết luận: Bác đang gặp phải vấn đề về thận, ảnh hưởng rất nhiều tới các chức năng khác nên bác đau mỏi vai gáy. Nếu bác không chữa trị sớm sẽ dẫn tới nguy cơ đột quỵ hoặc tai biến mạch máu não. Tình trạng của bác rất nguy hiểm.

Trước lời phán của vị "bác sĩ" nửa mùa trên, ông Khiết không khỏi lo lắng, "bác sĩ" Hoa tiếp tục "tấn công" bằng cách phân tích một loạt các ưu nhược điểm của các phương pháp chữa bệnh đông, tây. Cuối cùng, Hoa kết luận bệnh tình của ông Khiết chỉ có thể chữa trị dứt điểm bằng đông y.

"Bác cứ dùng thử 1 gói liệu trình dưỡng sinh bên cháu với 12 lần làm liệu trình trong 3 tháng, mỗi tuần một lần, mỗi lần một tiếng. Tinh dầu dưỡng sinh vô cùng quí giúp lưu thông khí huyết, loại bỏ độc tố. Lúc này, bác sẽ không còn bệnh tật gì. Mà bác không chữa trị sớm là rất dễ tai biến đó Cháu đảm bảo sức khoẻ bác sẽ được cải thiện rất nhiều, bác sẽ không bị bệnh tật gì nữa. Giá chỉ có 14,8 triệu đồng", Hoa nói

Trước lời đề nghị trên của Hoa, theo đúng kế hoạch tác nghiệp đã vạch ra từ trước, ông Khiết đồng ý kí hợp đồng với TNMU và mua 1 mã dưỡng sinh trị giá 14,8 triệu đồng tại cơ sở Ngọc Thái vào ngày 15.3

Ngày 16.3, Hoa mời ông Khiết tham gia một sự kiện tạimột căn phòng nằm gần khu bệnh viện Đống Đa, Hà Nội, với gần 30 người tuổi ngoài 60 tham gia. Một người đàn ông chừng gần 30 tuổi trong bộ vest bảnh bao lên thuyết trình để giới thiệu về Thiên Ngọc Minh Uy với lịch sử tồn tại 16 năm, vượt qua bao thị phi và sóng gió để trở thành một siêu công ty với 700 cơ sở trên khắp cả nước, cơ sở vật chất hiện đại (có dẫn chứng - PV). Cùng với đó là lời giới thiệu về những nhân sự thu nhập hàng trăm triệu/tháng và màn trao nhận tiền hoa hồng diễn ra ngay trong khám phòng.

Ngày 17.3, ông Khiết tiếp tục có một cuộc gặp với một nhân sự tên Nguyễn Công Toán, chủ cơ sở Ngọc Thái. Tại đây, Toán nói: "Hiện tại, công ty đang có chương trình bỏ ra 14,8 triệu mua 1mã sẽ nhận lại tri ân tới 45 triệu. Nếu bác mua 4 mã thì bác sẽ nhận gói hoa hồng Ngọc hầu Đằng tường ở mức 20 triệu/mã, bác có 4 mã sẽ thu 80 triệu. Sau nữa, bác lại nhận gói hoa hồng Hầu Phụng Rượu Minh ở mức 25 triệu/mã, bác thu thêm 100 triệu. Tổng là hơn 180 triệu. Bỏ ra 59 triệu, thu lại 180 triệu, và lấy bằng tiền mặchứ ko phải quy đổi ra sản phẩm. Mình cũng không cần phải giới thiệu cho ai, chỉ chờ nhận tiền thôi".

Sau này, tại một buổi đối chất, Nguyễn Công Toán thừa nhận cơ sở của Toán không có chức năng về khám chữa bệnh và các chương trình hoa hồng, trả thưởng mà Toán đưa ra để thuyết phục ông Khiết kí hợp đồng không được đăng kí với Cục Quản lí Cạnh tranh, Bộ Công thương.

"Thần dược" ngưu chương chi

Ngưu chương chi là con bài "chiến lược" để "bẫy" khách hàng thông qua mảng chăm sóc sức khoẻ tại TNMU. Trên thực tế, theo xác minh của PV tại Cục An toàn Vệ sinh Thực phẩm Bộ Y tế thì sản phẩm Ngưu Chương chi do TNMU nhập về chỉ là thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, để "bẫy" khách hàng, TNMU lại quảng bá rằng ngưu chương chi là thần dược chữa bệnh ung thư. Một bộ ngưu chương chi được bán tại TNMU tương đương với 6 mã hàng, tức gần 90 triệu đồng.

Tại các clip được đăng tải trên mạng, với bối cảnh là các hội nghị, hội thảo của TNMU với sự tham gia của ông Tô Văn Minh, người đứng đầu TNMU, rất nhiều trường hợp bệnh nhân ung thư đã đứng lên chia sẻ hành trình trở về từ cõi chết của mình khi dùng sản phẩm ngưu chương chi.



Đó là trường hợp của chàng trai tự giới thiệu tên Lê Hà Giang, sinh năm 1994 tại Hải Phòng bị ung thư gan; trường hợp của bà Hướng Thị Lựu, quê Bắc Giang bị ung thư máu; một trường hợp khác tên Giang tại Ninh Giang, Hải Dương bị xơ gan cổ chướng; trường hợp ông Trần Bá Thuần bị bệnh ung thư; rồi một người đàn ông khác tên Long bị ung thư gan đã bị bệnh viện trả về. Tất cả các trường hợp này đều có 1 công thức chung là bác sĩ đã bó tay, bệnh viện trả về nhưng nhờ dùng ngưu chương chi của TNMU đã hoàn toàn khỏi bệnh.

Một CTV của báo trong quá trình thâm nhập thu thập tư liệu tại cơ sở Ngọc Thái nằm trên đường Nguyễn Lương Bằng, Đống Đa cũng được các nhân sự của TNMU tư vấn về thần dược ngưu chương chi chữa bệnh ung thư được bán với giá gần 90 triệu. Theo ghi nhận, đây là một hộp màu vàng, có nhiều lọ nhỏ bên trong.

Trao đổi với PV về vấn đề này, ông Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn Thực phẩm Bộ Y tế khẳng định: Việc các cơ sở của TNMU tổ chức khám chữa bệnh ngay tại chỗ nhưng không có giấy phép của Bộ Y tế cấp là sai. Việc quảng bá các sản phẩm thực phẩm chức năng có tác dụng chữa bệnh cũng hoàn toàn sai.

Ở một góc nhìn khác, PV ghi nhận trên thị trường có bán nhiều sản phẩm ngưu chương chi có mẫu mã tương tự như sản phẩm ngưu chương chi của TNMU. Tuy nhiên, mức giá bán sản phẩm này ngoài thị trường chỉ dao động từ 800 ngàn đến 1,3 triệu đồng/bộ sản phẩm. Mức giá này thấp hơn giá bán của TNMU (88,8 triệu đồng/sản phẩm) từ 70 - 100 lần.

"Khi tham gia mua hàng tại TNMU, tôi nghe mọi người nói về sản phẩm ngưu chương chi có tác dụng phòng, chữa bệnh ung thư nên tôi đã mua cho bố tôi dùng. Tuy nhiên, khi dùng thứ này, bố tôi đã tăng huyết áp đột ngột và phải nhập viện cấp cứu gấp. May mà gia đình tôi xử lí nhanh không có lẽ bố tôi đã không qua khỏi", bà Nguyễn Hồng Liên (trú tại Tp. HCM), người tham gia mua hàng trị giá gần 10 tỷ đồng tại TNMU chia sẻ.

Doanh nghiệp phải hoàn lại tổng số tiền mà người tham gia bán hàng đa cấp đã trả để nhận được hàng hóa đó nếu không có căn cứ để khấu trừ hoặc hoàn lại tổng số tiền sau khi đã trừ đi các chi phí quản lý, tái lưu kho và chi phí hành chính khác nhưng không thấp hơn 90% khoản tiền mà người tham gia bán hàng đa cấp đã trả để nhận được số hàng đó.

Nghị định này cũng nghiêm cấm doanh nghiệp bán hàng đa cấp ngăn cản người tham gia bán hàng đa cấp trả lại hàng hoá là (hành vi bị cấm được quy định tại Điều 5 Nghị định 42/2014/NĐ-CP).

Quy định là vậy nhưng trong gần 100 trường hợp nhóm PV hỗ trợ pháp lí miễn phí để đề nghị TNMU trả lại tiền dưới hình thức huỷ hợp đồng và đề nghị TNMU mua lại hàng đều phản ánh tình trạng các nhân sự thuộc TNMU quyết liệt ngăn cản việc người tham gia bán hàng đa cấp trả lại hàng. Các tài liệu tác nghiệp thu lại sau đó đều chứng minh lời tố cáo về hành vi ngan cản người bán hàng đa cấp trả lại hàng tại TNMU là có cơ sở.

Cụ thể, với đối tượng con mồi là sinh viên, các nhân sự thuộc TNMU dụ dỗ những bạn sinh viên đưa hợp đồng, phiếu mua hàng gốc cho các nhân sự này cầm giữ luôn nên khi các sinh viên muốn huỷ hợp đồng và trả lại hàng hoá thì lại thiếu các giấy tờ cơ bản. Hiện tại, có 06 sinh viên tố giác và phối hợp với nhóm PV để thu thập các tư liệu chứng minh thủ đoạn trên.

Đối với nhóm người là bà con thuộc các tỉnh lẻ, các nhân sự thuộc TNMU tại địa phương gây khó dễ trong việc xác minh, xác nhận các mã hàng rồi đưa ra các lời "doạ" nếu huỷ hợp đồng sẽ chỉ nhận được 50-60% giá trị hợp đồng chứ không phải 90% như quy định;

Đối với nhóm những người tham gia "sâu" vào TNMU, các nhân sự thuộc TNMU sẽ tiếp cận theo hướng ngon ngọt để dụ những người này bán lại các phiếu gửi hàng và đặt hàng lại TNMU với giá rẻ mạt chừng 200 - 300 ngàn đồng/phiếu liên hàng. Trong khi đó, để sở hữu được phiếu trên từ TNMU thường phải bỏ ra từ 11 đến 13,7 triệu đồng/phiếu. Những người đi gom phiếu mua hàng sẽ dụ dỗ: họ chỉ dùng phiếu mua hàng để lấy sản phẩm còn các quyền lợi về hoa hồng, thoát thưởng người tham gia đầu tư vào TNMU vẫn hưởng bình thường.

Đặc biệt, đối với một số trường hợp cụ thể, các nhân sự trong TNMU đã dùng các thủ đoạn mang tính chất lừa đảo như việc bà Cao Thị Hoa (trú tại Tp. HCM) tham gia vào TNMU 7 tỷ đồng đã bị một số nhân sự thuộc TNMU tại cơ sở bà Hoa kí hợp đồng lừa bà Hoa kí vào giấy nhận hàng từ trước đó hai tháng dù trên thực tế bà Hoa chưa hề nhận hàng.

Đây là đòn độc bởi nếu chiếu theo giấy tờ bà Hoa đã kí, bà Hoa sẽ mất trắng toàn bộ số tiền 7 tỷ đồng mà bà đầu tư vào vì hàng hoá đã bán ra chỉ được các công ty đa cấp đồng ý mua lại nếu nó chưa được nhận về quá 30 ngày và chưa bị bóc ra sử dụng.

Hoặc như trường hợp của bà Kim Thị Liên (39 tuổi, Hà Bà Trưng, Hà Nội) dù đang mắc trọng bệnh nhưng vẫn không được TNMU tạo điều kiện cho rút tiền theo hình thức đề nghị công ty này mua lại hàng. Để rồi, trước lúc lâm chung, bà Liên phải uỷ quyền cho con gái để cô này thay mặt bà bảo vệ quyền lợi hợp pháp tại TNMU. Nhờ vào sự trợ giúp của báo chí và sự quyết tâm của cô con gái cùng gia đình, bà Liên mới "lấy" lại được số tiền bị "mắc kẹt" trong TNMU dù khi đó bà đã là người thiên cổ (Bài 4: Cái chết tức tưởi của người phụ nữ vỡ mộng vì Thiên Ngọc Minh Uy - PV)

Lừa đảo chiếm đoạt tài sản

Tháng 7/2016, PV nhận được một danh sách 15 người tham gia vào TNMU cùng lời tố giác 15 người này bị các nhân sự là tuyến trên trong TNMU dùng thủ đoạn chiếm đoạt các liên gửi hàng tại TNMU để lập hồ sơ giả mạo đề nghị TNMU mua lại hàng rồi chiếm đoạt toàn bộ số tiền của 15 người trên. Người ít thì bị rút mất vài chục triệu đồng, người nhiều lên tới hơn 3 tỷ đồng.

Điển hình là bà Đào Thị Xuân (phố Võ Thị Sáu, Hà Nội) bị các đối tượng là tuyến trên của bà Xuân trong TNMU lừa lấy 80 liên hàng rồi các tuyến trên này giả mạo chữ kí của bà Xuân trong hồ sơ đề nghị TNMU mua lại hàng của bà Xuân và trả lại tiền cho bà Xuân.

Kết quả là chừng tháng 6 năm 2016, bà Xuân phát hiện ra mình đã bị các đối tượng là tuyến trên này "lĩnh" hộ số tiền 442 triệu đồng từ việc đề nghị TNMU mua lại hàng. PV cùng bà Đào Thị Xuân đã có buổi đối thoại với người có tên Nguyễn Văn T. - một nhân sự cấp phó phòng của TNMU làm tại một cơ sở trên Phố Vọng, Hà Nội.

Theo đó, T. thừa nhận mình là người đã đến xin mua lại của bà Xuân 80 liên hàng với giá 250 ngàn đồng/liên. Sau đó, T. bán lại 80 liên hàng này cho một nhân sự cấp cao hạng Ruby tên Thịnh với giá 400 ngàn đồng/liên hàng.




"Lúc bán cho anh Thịnh 80 liên hàng này, em chỉ nghĩ là anh ấy dùng các liên hàng để lấy hàng còn tiền hoa hồng và thoát thưởng thì bà Xuân vẫn được hưởng. Tuy nhiên, khoảng 1 tháng sau khi bà Xuân yêu cầu em trả lại 80 liên hàng thì lúc đó cả em và bà Xuân mới biết 80 liên hàng trên đã được lập hồ sơ đề nghị TNMU mua lại hàng và thanh lí hoàn lại 442 triệu đồng. Các giấy tờ, văn bản đề nghị mua lại hàng và nhận lại tiền tại TNMU đều có chữ kí của bà Xuân. Tuy nhiên, đây đều là chữ kí giả mạo", Nguyễn Văn T. nói.

Một trường hợp khác là bà cụ là mẹ của bà Nguyễn Thị Thuý - nhân vật bị các nhân sự trong TNMU cấu kết với tín dụng đen lừa cắm mất nhà để tham gia vào TNMU. Bà Thuý trú tại Đống Đa, Hà Nội có mua cho mẹ của bà Thuý 20 mã hàng tại TNMU trị giá hơn 200 triệu đồng.

Khi gia đình bà Thuý có yêu cầu trả lại số hàng trên thì mới tá hoả toàn bộ số hàng trên đã có hồ sơ đề nghị mua lại hàng và được TNMU trả lại tiền. Tất nhiên, các chữ kí trong đơn đề nghị mua lại hàng gửi TNMU và chữ kí lĩnh tiền từ việc đề nghị mua lại hàng trên đều là chữ kí giả mạo.

Các phần tư liệu tác nghiệp sau đó của nhóm PV tại TNMU đều khẳng định sự tồn tại của sự việc có nhiều nạn nhân bị các nhân sự tuyến trên trong TNMU chiếm đoạt liên hàng, giả mạo chữ kí lập hồ sơ đề nghị TNMU mua lại hàng để chiếm đoạt số tiền từ việc được TNMU mua lại hàng theo đơn đề nghị trên. Đến nay, sau gần 6 tháng từ ngày những nạn nhân này phát hiện việc mình bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại TNMU nhưng câu trả lời họ nhận được từ TNMU chỉ là công an đang vào cuộc.

Câu hỏi đặt ra là tại sao ở rất nhiều trường hợp có đơn đề nghị TNMU mua lại hàng và hoàn lại tiền mua lại số hàng nêu trên lại bị TNMU gây khó dễ đủ đường và yêu cầu buộc phải có mặt trực tiếp tại TNMU thì công ty này mới giải quyết nguyện vọng trên.

Tuy nhiên, có rất nhiều người trong số những người bị giả mạo hồ sơ lại không hề có mặt trực tiếp làm hồ sơ đề nghị TNMU mua lại hàng và nhất là không có mặt trực tiếp để kí nhận số tiền được TNMU trả lại từ việc đề nghị mua lại hàng nhưng TNMU vẫn duyệt hồ sơ và xuất tiền?

Nhìn nhận về vấn đề này, nhân sự cấp phó phòng trong TNMU Nguyễn Văn T. - người đã mua của bà Đào Thị Xuân 80 liên hàng nói: “Theo lời của tuyến trên của em nói thì đây là chỉ đạo của Tổng Công ty TNMU với các tổng tuyến, chủ cơ sở để ngăn chặn việc người chơi huỷ hợp đồng, trả lại hàng tại TNMU vì khi bị chiếm dụng mất các liên hàng thì họ không còn cơ sở pháp lí để đề nghị công ty mua lại hàng nữa”

Giấy ủy quyền cho con gái lấy lại tiền từ TNMU - di nguyện cuối cùng của bà Kim Thị Liên

Chị Thu Hà (Con gái cả của bà Liên) trình bày câu chuyện với PV.

Người thân bà Liên kể lại sự việc trong nước mắt.

Ngôi nhà gần 100m2 giữa trung tâm Hà Nội của cụ Ân chỉ đổi được 54 mã hàng trị giá 700 triệu của Thiên Ngọc Minh Uy.

Anh Nguyễn Văn Thắng, con trai cụ Nguyễn Văn Ân: "Người của Thiên Ngọc Minh Uy đã cấu kết với tín dụng đen để lừa bố tôi".

Video cụ già 80 tuổi tham gia Thiên Ngọc Minh Uy bị "cướp" mất nhà